Nafarroako erregeak II: Garcia Iñiguez

GARCIA IÑIGUEZ

(805 - 882)

 

     Arista dinastiaren bigarrena izango da Garcia Iñiguez. Ibn Hayyan-ek bere kronika musulmanetan esaten du: “Garsiya Ibn Wannaqo, emir de los Baskunis”. Urteetan zehar bere aitaren ondean egon zen errege izateko prestatzen eta erregeren tokia hartuko zuen (erregente moduan) haren gaixotasunaren azken urteetan. Ibn Hayyan-ek dio: “A Wannaqo Ibn Wannaqo (Iñigo Iñiguez) le sucedió su hijo Garsiya, en quien recayó el emirato de Pamplona”.

         

       Bere ama Toda erregina haundia izan zen (honen bizitzaren gora beherak beste baten argituko ditut) eta bi arreba izan zituen: Nunila Iñiguez, Garcia “el Malo”-rekin ezkondu zena, eta Assona Iñiguez, Banu Qasi dinastiako Musa Ibn Musa handiarekin ezkondu zena, bi dinastien arteko harremana edo aliantza político-familiarra sendotuz.

 

         Zuhaitz genealogikoan azaldu ez arren, badakigu laugarren emazte bat izan zuela, baina lehenago garaiko gertakizunak eta hauen ondorioak aztertuko ditut. Izan ere, Nafarroako erresumaren bigarren erregeak aldaera politikoa eragingo du, erreinuaren biziraupena ziurtatu nahian.

          

          Iruñako erresuma, hasieran, eta Nafarroako erresuma beranduago, oinarri sendo batzuen gainean osatu zen aliantza jokuari esker (aliantza familiarrak eta politikoak Banu Qasi-ekin). Itunik egon ez arren aliantza hauek mugitzeko askatasuna eta independentzia erlatiboa ematen zioten pirineoetako erresumari. Honek ordea, guztiz sumintzen zuten Asturiasgo erregea, lehenengo momentutik fronte kristau bateratua sortu nahi bait zuen arabiarrei aurre egiteko.

          

         Baina biraketa politikoa etorri zen Nafarrentzat, erlazio nafar-asturiarrak guztiz aldatuz. Izan ere, Garcia Iñiguez-en laugarren emaztea Asturiasgo Ordoñez I.a erregearen alaba izango da. Nafar testuen artean Leodegundiari eskeinitako bertso batzuk ageri dira, non argi geratzen den errege nafar batekin ezkondu zela (bertsoak irakurri).

         Nola uler daiteke horrelako aldaera politikoa? Alde batetik, Musa Ibn Musak zuen handinahiak eragin zuen Nafar joera politikoaren aldaketa. IX. mendearen erdialdean Iñigo Iñiguez Iruñako erresumako erregea eta Abd Al-Rahman Kordobako kalifatoaren emirra hil ziren. Banu Qasien buruzagiak heriotz hauek erabili zituen bere lotura politikoak (Nafarrekin eta Kordobako musulmanekin) askatzeko. Indartsua sentitzen zen, bere burua penintsulako hirugarren erregetzat izendatzeraino: Kordobako Abd Al-Rahman II.a eta Asturiasgo Ordoño I.aren atzetik.

            

           Beste alde batetik, Garcia Iñiguezek pirata normandiarrekin izandako liskarrak konpontzeko Ordoñez I.aren laguntza behar izan zuen, 859. urtean normandiarrak Ebro ibaia Tortosatik Tuterara nabigatu ondoren Puenta la Reinatik (garaiko Garés) Iruñea erasotu zutenean. Sarraski handia eragin zuen erasoa izan zen, nafar erregea bera gatibu hartu zutelarik. Erreskatea ordaintzeko 70.000 eta 90.000 urrezko txanpon artean eskatu behar izan zizkion Garcia Iñiguezek Asturiasgo erregeari, bere semeak normandiarren esku utziz Galiziara bidaia egin ahal izateko.

Aipatzekoa da ere, Iruñeako erresumako bigarren erregeak ez zuela bere aitak bezain ondo ulertzen musulmanekin zuten aliantza politiko-familiarra, kontzientzia kristauagoa zuen eta.

Asturiasgo Ordoño I.a

Musa Ibn Musa

  Gauzak horrela, ulertzekoa da Nafarroako erregeak beste aliantza bat bilatu izana, batez ere Banu Qasi familiak bere ibilbide propioa hasi baitzuen. Aspaldiko laguntasuna desagertzen joan zen eta ez zen denbora asko iagro lehenengo liskarrak gertatu arte nafarren eta Banu Qasien artean. 854. urtean elkarren aurka borrokatu zuten Toledotik gertu dagoen Guadacete ibaiaren ondoan eta 855. urtean Musaren armada batek Arabako lurraldeak konkistatzeari ekin zion.

          

         Musulmanen erasoekin jarraitzen dugu. 859. urtean Musa Ibn Musa Iruñea konkistatzen saiatu zen eta sekulako porrota jasan zuen, guda zelaian zauritu eta ihes egin zuenean. Urte bat beranduago, Muhammad emirrak pertsonalki zuzendu zuen Nafarroako erresumaren aurkako erasoa eta gotorleku ugari atzemateaz gain erregeren semea, Fortún, preso hartu zuen (22 urte egon zen preso Kordobako espetxeetan).

 

        Baina 862. urtean berriz ere aldaketak egongo dira penintsulako erresumen artean. Izan ere, urte horretan Musa Ibn Musaren heriotza etorriko zen (Guadlajarako gobernadore Izraq-ek hil zuen). Lasaitasuna zabaldu zen nafar lurretan, musulmanen arteko barne liskarren ondorioz Musaren semeak oso independienteak sentitzen baitziren Kordobarekiko. Gainera, Asturiarrekin aliantza sendotzen zijoan bi dinastien arteko ezkontzak zirela medio.

         

        Iparraldeko musulmanak Nafarroako erregearen laguntza behar izango dute Muhammad-ekiko independentzia mantendu nahian. Honek Emirraren haserrea eragin zuen eta 873. urtean Iruñea erasotu zuen berriz ere. Muhammad-en semeak ere Nafarroa erasotu zuen, urteetan zehar lurraldeko uztak suntsituz.

Bitartean, Asturiasen, Ordoño I.a erregea hil egingo zen eta bere semeak, Alfontso III.ak, ordezkatuko zuen. Gogoratu behar dugu Alfontso III.a eta Garcia Iñiguez koinatuak zirela.

Nafarren erregeak, iparraldeko musulmanekin eta Asturiasgo kristauekin zituen harremanak sendotu zirela ikusiz, Kordobako emiratoa erasotzen hasi zen, askotan Huescako Amrus-en laguntzarekin. Ondorioz, hiruko aliantza baten modukoa sortu zen, Alfontso III.a, Garcia eta iparraldeko musulmanek osatzen zutena.

          

      Zoritxarrez, aliantza honek ezin izan zuen Garcia Iñiguez Nafarroako erregearen heriotza sahiestu. Lumbier nafar herrian Lubb Ibn Musak hil zuen 882. urte inguruan. Kordoban 22 urte preso egon zen bere seme Fortun Garcesek oinordetuko zuen erreinu osoa.