Nafarroako Armarriak (eta II)

NAFARROAKO ARMARRIAK II

            Gaur egun Nafarroako armarrian kateak agertzen dira, baina ez da beti horrela izan. Navas de Tolosako gudako kondairak hasi zuen armarriaren egokitzapena orain ezagutzen duguna bihurtu arte, Antso VII.a Azkarraren erregealdian (XIII. Mendean hain zuzen ere).

           

            Goran ikusten duguna armarriaren eboluzioaren hasierakoa da. Armarri hau baino lehenago, bola gabeko zortzi besoek osatzen zuten (aspa eta gurutze moduan jarrita). Normalean bola ugari agertzen ziren armarrietan eta erdiko puntua modu ezberdinez adierazten zen: errematxe soil batetik hasita Zitori horia edo Flor de Lis bat arte (horrela agertzen da Tuterako katedralean adibidez).

            Hurrengo armarri hau Teobaldo I.aren garaikoa da. Antso VII.aren semea eta Xampaina dinastiaren lehenengo erregea izan zen honek, bere armarrietan aurrekoen eboluzio bat erabiltzen du. Hemen hasten da gudu famatuaren kondaira pixka bat sortzen (Navas de Tolosa) eta irudian ikusi daitekeenez, zortzi besoak itxi egiten ditu eta erdiko puntua esmeralda batean bihurtzen da, aurreko errematxea alde batera utziz. Ikusi dezakegu gaur egungo armarriarekin antza handiagoa duela, oraindik besoak kate bihurtu ez diren arren.

           

XVI. mendetik aurrera besoek kate itxura artzen dute irudian ikusi dezakegun moduan (Karlos III.aren garaian ere agertzen diren arren). Garai honetan ere, Navas de Tolosa-ko guduaren kondairak indar handia artzen du, Nafar identitatea aldarrikatzeko batez ere, ez baitugu ahaztu behar XVI. Mende honetan galtzen duela bere subiranotasuna Nafar erreinuak.

Kondaira

1212. urteko uztailaren 16an, Navas de Tolosa edo Al-Uqab-ko gudua izan zen, Jaengo herri honen inguruetan. Al-andalus kontrolpean zuten Almohade-musulmanek Alarcosko guduan porrota jaso ondoren, espedizio berria prestatzeari ekin zioten.

Alfontso VIII.a Kastillako erregeak hori jakin zuenean, Aita Santuaren bitartez penintsulako erresuma kristau guztien aliantza bat prestatu zuen Muhammad An-Nasir Kalifak berak zuzenduriko armadaren aurkako borrokarako.

Garaiko kalkuluen arabera, indar kristauak 180.000 gizonez osatuta zeuden. Indar arabiarrak berriz, 400.000 - 470.000 gizonez osatu ziren. Gaur egungo kalkuluen arabera, gizon kopurua nabarmen jaisten da: 70.000 kristau eta 100.000 arabiar inguru.

Antso VII.a eta bere gizonek armada kristauaren eskuineko hegala babestu behar zuen, erdian López de Haro eta bizkaitarrak (gogoratu behar dugu XII. mendearen bukaeran eta XIII. mendearen hasieran Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa Kastillak konkistatu zituela) eta ezkerreko hegalean Aragoiko Pedro II.a eta bere gizonak. Bizkaitarren atzean, Kastillako Alfontso VIII.a eta gainontzeko indar kristauak aurkitzen ziren.

Kondairak dioenez, armadaren erdialdea indargabetzen hasi zen eta porrot kristaua berehalakoa zen errege nafarrari eskuinetik erasotzeko ideia otu zitzaion momentuan. Haren ustez mugimendu horrek Al-Nasir zegoen muinora eramango zuen, bertatik zuzentzen bait zuen gudua komandanteak.

Al-Nasir seguru sentitzen zen leku hartan, indar miltarrez osatutako hesi baten atzean (gameluak ahaztu gabe, beraien artean kateen bitartez loturik zeuden gizonez osatutako guardia pertsonala) Antso VII.a eta bere nafarrak azaldu zirenean giza-hesian zulo nabarmena eginez.

Momentu honetan erabaki zen guduaren geroa nolakoa izango zen, Muhammad Al-Nasir erregeak, gainean zetorkiona ikusita, ihes egitea erabaki zuen eta.