Ordiziako historiaz bi hitz

Gu herri minorizatua gara, tamalez garaitua, eta ondorioz mundu osoan gertatzen den bezala, gure historia garaileak izkiriatu du. Eskergarria eta ordaingaitza da "Nabarralde"-ek gure benetako historia jakinarazteko ez ezik, Euskal Herriko azken txokoraino zabaltzeko ere ahalegintzen duen lana. Honen bidez, gero eta jende gehiago ari gara konturatzen gure historia zein izan den, zein enborretik gatozen, nora goazen, zein izan diren eta gaur egun diren gure etsaiak, zein azpijokoz eta jukutriaz baliatu diren guri zimardikaturik eta desbideraturik edukitzeko, eta abar eta abar.

"Nabarralde"-ko azken bideoa (Gipuzkoaren jatorria) eredu eta gida Ordiziako historiaz zerbait esateko. 1200. urtean Gaztelako erregeak, Nafarroako erreinuan sartu, Gasteizi setioa jarri eta Baskongadetako gainontzeko lurraldeak inbaditu eta gero, bortxaz bereganatu eta konkistatu zituen. Gero, Gaztelak egiazko muga bat sorrarazi zuen Nafarroarekin ("frontera de malhechores" deiturikoa), Gipuzkoako herri batzuk (Segura, Villafranca, Tolosa) gotorleku gisa hiriborobilduz, ez defentsarako baina bai nafarrei erasotzeko. Azken finean, Gaztelaren helburua Nafarroa ahultzea zen, eta ahitua eta higatua zenean, 1512. urtean, gipuzkoarrez, arabarrez eta bizkaitarrez baliatuz gaztelarrek Nafarroa inbaditu eta errotik deseztatu eta suntsitu zuten gure benetako erreinua. Honatx laburki gure historia tristea.

Eta orain hasiko naiz garai hartako Ordiziaz zertxobait hitz egiten. Historialariek baieztatzen dute, dokumentu batek dioenez, Ordizia 1268. urtean Gaztelako errege Alfontso X. Jakitunak sortu zuela, eta horrez gain, herria borobildu, Villafranca izena jarri eta foruak eman zizkiolarik. Honaino dokumentuak dioena.

Baina 1220-1268 baino lehenago, gaztelar inbaditzaileak etorri baino lehenago, zer zen Ordizia? Ez zen existitzen? Orduko ordiziarrak ez ziren jaioak? Jakina baietz, bazen Ordizia eta aspaldi jaioak ziren ordiziarrak, baina nafarrak ziren errotik. Eta hau historialari ofizialek ez dute esaten, aipamenik ez, eta ezkutatu egiten dute.

Bestalde, bortxaz konkistatuak izan ziren, edo bereganatuak hitzarmen baten bidez? (...)

"1332. urtean datatua dagoen Traslado del fuero de S. Sebastián como petición de la villa de Guetaria izenburua duen dokumentuak honela dio: Don Alfonso de Castiella, que Dios perdone, que la dicha villa conquistó. Eta hau bezalako beste dokumentuan, ojo, conquista de San Sebastián.

(...) Honekin guztiarekin mendeetan zehar, Donostiaren eransketa Gaztelako erresumara armen bidezkoa izan zela ezkutatu nahi izan da. Era berean, Gipuzkoaren konkistaren argibide bihurtu da. (...)

Halaber, Aitzorrotzen eta beste gazteluetan eginiko indusketen emaitzak (biolentzia erabiltzearen aztarnak) adierazgarriak dira. Ondorioz, bortxaz inbadituak eta konkistatuak izan zirela argi eta garbi gelditzen baita.(...)

Hona hemen gaur Gara egunkarian agertu den iritzi artikulua, Jesus Perez de Viñaspre Txurrukak idatzi duena. Interesgarria iruditu zait. Ordiziari buruzko gogoeta egiten du baina beste herri batzuetara (eta Nafarroako erreinu osora esango nuke) zabaldu daiteke.

Testuan aipatzen du "Nabarralde". Beraien web orrian esaten duen moduan, gure memoria kolektiboa berreskuratzeko eta ezagutzeko ahaleginean sortzen den ikerketa proiektua da. Interesgarria.

www.nabarralde.com