Nafarroako Armarriak I

Nafarroako armarria ikur heraldikoa (heraldika armarriak eta ikurrak aztertzen dituen diziplina da), da eta Nafarroako erresumaren ikur nagusia izan da mendeetan zehar. Beste ikur batzuk egon diren arren hau da Nafarroako erregeek erabiltzen zutena. Gaur egun Nafarroako Foru Erkidegoko armarri nagusia da, baina historiak erakutsiko digu ez zela bakarrik azkenaldian Nafarroa deritzogun lur-zati horretan erabiltzen. Nafarroaren influentzia askoz handiagoa izan da mendeetan zehar, Pirineoen bi aldeetan agerpen ugari eginez.

XII. mendearen erdialdean agertzen da lehenengoz Nafarroan ikur heraldikoen erabilpena, Antso VI Jakitunak momentuan Europan zehar zabaltzen den moda heraldikoari jarraituz. Lehenengo ikurra 1157. urtean agertzen da eta bi aldeetan Jakitunaren irudia azaltzen du (alde batean erregearen irudia zaldi baten gainean eskuin eskuan ezpata eta ezker eskuan ezkutua dituela eta beste aldean erregearen irudia eserita, garaiko modara jantzita eta eskuin eskuan zetroa eta ezker eskuan zitori horia edo flor de lis dituela). Ezkutu honetan beranduago kateak bezala interpretatuak izango direnak agertzen dira.

Agertzen den hurrengo ikurra, Antso VII Azkarrak erabiltzen zuena da. Erregeren ikur bezala jarraipenik izan ez zuen ikurra da (izan ere garai berean Navas de Tolosa-ko pasartea kokatzen da, aurrerago aztertuko duguna). Esan dugun moduan, ikur heraldikoak erabiltzea modan zegoen garaiko Europan, eta Azkarrak arrano baten ikurra hartzen du ikur heraldikotzat. Lehenengoz 1196. urtean azaltzen da eta ondoren 1214. eta 1225. urteetan. Irudian ikusi daitekeen moduan, arranoa kolore beltzez agertzen da (ez da zihurra ikurraren kolorea beltza zenik, baina dokumentuetan tinta beltzez agertzen da).

Irudiko arranoa 1214. urteko dokumentu batean agertutakoa da. Arranoaren kolore beltzak erlazio zuzena da gaur egun erabiltzen de arrano beltzarekin, fondo hori baten gainean jartzen dena eta hain zuzen Nafarroaren subiranotasuna aldarrikatzeko erabiltzen dena.

Antso VII.-ren heriotzak berarekin eraman zuen Ximena leinua, Champaña etxeari lekua utziz Nafarroako tronuan. Teobaldo I. izango da Nafarroan bertan egon gabe aginduko duen lehenengo erregea (zoritxarrez erreinuarentzat historian aurrerago ikusten den bezala). Nafarroara eginiko bisita batean, errege bezala bere ikur propioa erabiltzeko beharra ikusten du (Nafarroako foru zaharrak exijitzen zuen) eta bere aitona Antso VI. Jakitunak erabiltzen zuenaren antzeko ikurra erabiltzen du, bere aitaren arranoa alde batera utziz.

Teobaldo I. izango da Champaña etxeko lehenengoa, eta influentzia Frantsesak sartzen dituen lehenengoa. Horrela, bere aitonak erabiltzen zuen ikurra Frantzia iparraldeko ikurretan erabiltzen ziren edukietara egokitzen du pixka bat. Ikur honetan azaltzen den ezkutuak beranduago Nafarroako kateak izango direnaren antzekoak dauzka adierazita.

Dinastia berriaren bitartez, ikur honek zabalkunde handia izango du Europako erreinuetan zehar (Dinastia berriak dituen influentzia ugariengatik), eta Nafarroako erreinuaren ikur nagusi bezala ezagutzen hasiko da.

XIII. mendetik aurrera Nafarroako erreinuko escudo de armas asko ezagutzen dira, tronua okupatzen duen etxearen edo dinastiaren araberakoa hain zuzen ere.

Dakigun moduan, 1512. urtea, Nafarroaren konkista militarraren urtea izan zen. Fernando Katolikoak egin zuen konkista hau, eta hurrengo urteetan zehar Foix eta Albret dinastien aldetik Nafarroa berkonkistatzeko saiakerak egon arren, urte hortatik aurrera Castillari “itsatsitako” lurraldea besterik ez zen izango. Foruen bitartez independentzia gordetzen zuten, XVIII. Mendean foruen aurkako ofentsibak hasi ziren arte (azkenik XIX. mendean foruak desagertu ziren).

Behe Nafarroak ordea (bere geografiagatik defentsarako lurralde zaila zen) bere independentzia mantendu zuen. Albert-Foix dinastiak agintzen zuen eta hauek Frantziako tronua eskuratu arren, Frantziako eta Nafarroako errege bezela izenpetzen zuten euren burua (Nafarroaren independentzia mantendu nahian). Baina 1789ko Frantziako Iraultzak monarkiaren lurralde guztien abantailak edo pribilegioak indargabetu zituen, Frantziako eta Nafarroako errege tituluak bertan behera utziz.